Kwasy tłuszczowe EPA i DHA należą do niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT) z rodziny omega-3. Niezbędne oznacza tutaj, że muszą być dostarczone z dietą.  Kwas alfa-linolenowy o osiemnastu atomach węgla i trzech nienasyconych wiązaniach jest ich prekursorem (ALA, C18:3, ω3). W wyniku działania elongaz i desaturaz odbywa się przemiana ALA do kwasu eikozapentaenowego o dwudziestu atomach węgla i pięciu wiązaniach nienasyconych (EPA, C20:5, ω3), a następnie do kwasu dokozaheksaenowego o dwudziestu dwóch atomach węgla i sześciu wiązaniach nienasyconych (DHA, C22:6, ω3).

ALA w organizmie jedynie w niewielkim stopniu może ulegać metabolicznej konwersji na drodze enzymatycznych przemian do EPA i DHA.

EPA i DHA są zatem składnikami egzogennymi, aby móc nasycić nimi tkanki i zapewnić prawidłowe działanie kaskady zapalenia.

Dietetycznymi źródłami kwasów EPA i DHA są:

1. ryby morskie(łososie, szproty) i hodowlane algi morskie Schizochytrium sp. (postać triacyloglicerolowa)
2. Olej z kryla zawiera EPA i DHA ukryty w fosfolipidach
3. Żywność funkcjonalna: jaja kur (żółtka) karmione algami morskimi i mięso tuczników karmionych mączką rybną.

U osób uczulonych na ryby stosuje się:

1. Estry lniane
2. Kwas stearydynowy(C 18:4 Δ6,9,12,15) jest produktem przemian ALA i substratem do syntezy NNKT. Występuje w oleju z ogórecznika, wiesiołka, jeżówki i w niektórych roślinach tropikalnych. Olej z nasion żmijowca (Echium plantaginium) zawiera około 12% STA, natomiast w odmianie uprawianej w Polsce (Echiumvulgare L.) stwierdzono około 10% tego kwasu
3. Stworzono soję transgeniczną, która wytwarzałaby kwas STA(3,4-28,7%) i GLA (4,2-28,7%)wszczepiając jej do genomu gen Δ6d

Szczury otrzymujące dietę bez tłuszczu gorzej przyrastały, miały wyraźne zmiany skórne, z utratą owłosienia włącznie i w końcu padały. Autorzy tych prac wskazywali, że spowodowane jest to nieobecnością w diecie kwasów LA i ALA. Stały się one niezbędnymi składnikami diety szczurów, EFA – Essential Fatty Acids.

Profesor Światosław Ziemiański z Instytutu Żywności i Żywienia w Warszawie zaproponował precyzyjny termin w języku polskim:

Niezbędne Nienasycone Kwasy Tłuszczowe (NNKT),

który obejmuje w całości zagadnienie konieczności stosowania wielonienasyconych kwasów tłuszczowych w diecie człowieka i zwierząt. Zaobserwowano, że obecność w diecie zwierząt doświadczalnych olejów roślinnych bogatych w kwas linolowy (słonecznikowego, kukurydzianego czy krokoszowego), który jest prekursorem kwasu arachidonowego, pozytywnie koreluje z podwyższoną zawartością prozapalnych eikozanoidów oraz występowaniem zmian miażdżycowych, tworzeniem zakrzepów, silnych reakcji alergicznych i zapalnych, a także proliferacją komórek i rozrostem tkanki nowotworowej.

W badaniu Burdge i wsp. Mężczyźni przyjmowali ALA znakowany stabilnym izotopem ¹³C i naukowcy Ci wykazali, że konwersja jest bardzo słaba, bo identyfikowano go tylko w 8% w EPA oraz <0,5% w DHA, choć wchłanialność ALA wynosi 96%. W innym doświadczeniu na kobietach stwierdzono, że kobiety konwertują lepiej, odpowiednio 21% EPA oraz 9% DHA.

ALA w organizmie jest wykorzystywany głównie w celach energetycznych, a jedynie w niewielkim stopniu może ulegać metabolicznej konwersji na drodze enzymatycznych przemian do EPA i DHA. EPA i DHA są zatem składnikami egzogennymi, aby móc nasycić nimi tkanki i zapewnić prawidłowe działanie kaskady zapalenia!

Aby dobrze wyjaśnić wpływ EPA i DHA na układ odpornościowy należałoby przedstawić kwas arachidonowy o dwudziestu atomach węgla i czterech wiązaniach nienasyconych (ARA, C20:4, ω6), który jest końcowym produktem enzymatycznych przemian sztandarowego przedstawiciela kwasów z rodziny omega6, kwasu linolowego o osiemnastu atomach węgla i dwóch wiązaniach nienasyconych (LA, C18:2, ω6). Otóż ARA i EPA są substratami do wytwarzania eikozanoidów. Różnica jest taka, że z ARA w szlaku COX i LOX powstają głównie prozapalne mediatory (prostaglandyny, prostacykliny, tromboksany, leukotrieny, lipoksyny, hepoksyliny, kwasy hydroksyeikozatetraenowe HETE), a z EPA przeciwzapalne. DHA zaś jest substratem do wytwarzania dodatkowych przeciwzapalnych mediatorów jak eikozanoidy (marezyny, resolwiny i protektyny).

Zapalenie jest fizjologiczną odpowiedzią odpornościową ukierunkowaną na  powrót do stanu homeostazy organizmu po infekcji, zranieniu czy innym uszkodzeniu tkanek. Przewlekła nadprodukcja eikozanoidów, a co za tym ciągnie prozapalne cytokiny prowadzi do rozwinięcia przewlekłych chorób zapalnych RZS, WZJG, łuszczycy, astmy, AZS, alergii, nowotworów wielopostaciowych, miażdżycy czy chorób neurodegeneracyjnych. Podaż EPA i DHA wykazuje działanie łagodzące. W związku z tym, że kwasy z rodziny omega-3 konkurują z kwasami z rodziny omega-6 o te same enzymy, szalenie ważny jest odpowiedni stosunek kwasów omega-3 do omega-6 w diecie. Powinien on wynosić około 1:4, a w dzisiejszych dietach pełnych w produkty odzwierzęce i oleje roślinne ciężko jest osiągnąć choćby 1:10. Z pomocą przychodzi nam suplementacja i dietetyk!

1. Czy w Twojej diecie jest dużo olejów roślinnych obfitujących w kwas linolowy (słonecznikowy, sojowy, kukurydziany, z pestek winogron)
2. Czy smażysz na maśle, smalcu, oleju kokosowym, oleju palmowym?
3. Czy smażysz na olejach rafinowanych bogatych w NNKT?
4. Czy jadasz dania smażone w głębokim tłuszczu? (naleśniki, frytki)
5. Może lubisz mięso i jego przetwory, jesz spore ilości podrobów i jaj? A może hodowlane ryby?
6. Czy jadasz sklepowe słodycze, w których syrop występuje w połączeniu z utwardzonym tłuszczem?
7. Może na dodatek wszystkiego jesteś wegetarianinem lub weganinem i nie jesz tłustych ryb?

Jeśli zaznaczyłeś/zaznaczyłaś przynajmniej jedną odpowiedź, niemalże jestem przekonana o tym, że masz niedobory kwasów tłuszczowych EPA i DHA! Zapytam o więcej, czy borykasz się z chorobą przewlekłą? Polecam Ci jeszcze raz przescrollować tę stronę.

Ps. Zanim sięgniesz po inny produkt na rynku bo jest tańszy…pamiętaj, że świeży olej rybi smakuje neutralnie i nie ma zapachu. Intensywny odór „rybny” daje nam informację o tym, że olej jest zjełczały i zamiast działać korzystnie, działa szkodliwie na nasze zdrowie pochłaniając nasze antyoksydanty: witaminy C i E, dzięki którym możemy sobie radzić z wolnymi rodnikami. Przyjmowanie zjełczałego oleju przyczynia się do zwiększenia stresu oksydacyjnego, tym samym do  wielu chorób i przedwczesnego starzenia.